ملافيض محمد کاتب هزاره

نوشته شده توسط: Abu-Mehdi

نشر شده در: 19-05-2011

فيض محمد کاتب پسر محمد معروف به هزاره از بزرگترين تاريخ نويسان قرن بيستم عسيوی، در کشور عزيز ما افغانستان ميباشد. و بیست چهارم اگوست – سال – 2006 –میلادی مطابق به دوم –میزان –سال -1385- شمسی مصادف با هفتادوهفتمین سال وفات علامه ملا فیض محمد کاتب هزاره است. کاتب در سال 1279 قمری در دهکده ای به نام « زرد سنگ » ولسوالی قره باغ غزنی، چشم به جهان گشود و تحصيلات اوليه را در همان زادگاه خويش فراگرفت و سپس راهی نجف اشرف گرديد و چندی در آن مرکز علمی به تحصيل علوم اسلامی پرداخت و مدتی در هند آنوقت، در شهرهای لاهور و پشاور مشغول تحصيل شد و نيز مدت کوتاهی در قندهار تحصيل نموده است. اما بيشتر معلومات او در سايه مطالعات دوام داری است که در کتابخانه های عراق، ايران، هند و افغانستان انجام داده است و در ضمن گردش در کشورهای مذکور با فرهنگها و مليتهای مختلف و همچنين به زبانهای عربی، انگليسی، اردو و پشتو آشنا شده است. او وقتی به وطن مراجعت ميکند در شهر کابل سکونت اختيار کرده و به نويسند گی می پردازد. و بدين طريق حدود 50 سال از عمر گرانبهای او در خدمت علم و فرهنگ می گذرد و کتابهای ارزشمندی بيادگار ميگذارد.

فيض محمد کاتب که در آوان جوانی مدتی را در هندوستان سپری کرده و با لسان انگليسی و مظاهر تمدن قرن نوزدهم آشنا شده بود، وعلاوه بر علوم متداوله و مروج در زادگاه و وطن خود، علوم ديگر را از ديارهای دور و نزديک فرا گرفته بود و با آنکه جوان بود اما تيز هوش و با درک بود و اندک اندک خود را به دربار نزديک ساخت و در آن زمان که اوايل قرن بيستم ميلادی و بويژه در جريان جنگ عمومی اول ۱۹۱٤- ۱۹۱۸ افغانستان خود مختار و غيرمستقل از آتش جنگ برکنار ماند و مظاهر تمدن مغربزمين از گونه اوتوموبيل، برق، دستگاه طباعت و فابريک ها تازه به اين سرزمين گام نهاده بودند و مکاتبی به شيوه جديد آغاز گرديده بود د و از سوی ديگر روشنفکرانی همچون محمودطرزی به نشر و اساعه دانش همت گماشتند وامير که خودش به اشعار و ابيات بيدل علاقه فراروان داشت و در آن باره ابراز رايی ميکرد، علاقمند شده بود تا تاريخی از آغاز دوران سلطنت درانيان تاليف گردد. و اين کار را به عهده فيض محمد کاتب گذاشت. اين مرد با استعداد که با دريافت معاش معين ازين وجه امرار حيات ميکرد، به نبشتن تاريخی بنام سراج التواريخ دست به کار شد و تا آخرين دقايق زندگانی خود وقايع افغانستان گذشته و جاری آنرا ثبت کرد و خوشبختانه با طبع سه جلد آن در آن زمان کاری بزرگ و بی سابقه يی ايفا گرديد.

کاتب در امارت عبدالرحمن خان بسمت منشی حضور کار کرده و اکثر تواريخ افغانستان به قلم او نوشته شده است.

کاتب مدتی عضو دارالتاليف وزارت معارف امانيه بود و در عين حال به تدريس تاريخ و ادبيات در ليسهً حبيبيه می پرداخت و از طرف ديگر کتب مدارس جديد را تصحيح ميکرد. وی در دوران سلطنت امان الله شاه بحيث مدعی العموم تعيين گرديد که به مخالفت تعدادی از قبيله سالاران از جمله عبدالغزيزخان وزير داخله مواجه گرديد.

علامه کاتب در چندين رشته از علوم متداول زمان خويش، مخصوصا در رشته های حکمت، تاريخ، ادبيات عرب، فقه، اصول، منطق، لغت، هيئت ونجوم، حساب و جبر، جغرافيا و حتی علوم عصری مهارت داشت.

کاتب آثار زيادی از خود بجا گذاشته که ما فقط چند اثر او را نام ميبريم:

نخستين بار تحفه الحبيب را نوشت، مگر آن را سانسورگران آنقدر حک و تعديل کردند که او مجبور شد بار ديگر مجدد سراج التواريخ را بنويسد که آنهم از سانسور امير حبيب الله در امان نماند.

تنها سه جلد آن در سال ١٣٣١ هـ ق در مطبعه حروفی کابل چاب شد و سه جلد ديگر آن هنوز هم قلمی است و تنها تذکرالانقلاب به زبان روسی ترجمه و در مسکو چاپ شده است.

کتابهای ديگر او فيضی از فيوضات، تاريخ حکمای متقدم، نسب نامه افاغنه، ميباشد.

کاتب سراج التوارخ را درشش جلد تآ لیف نموده که زمان بندی آن بدینترتیب مشخص میشود.

– سراج التواریخ جلد اول- عصر سدوزائی-1160 –1258–قمری.

-سراج التواریخ جلد دوم- عصر محمد زائی-1259 – 1297 –ق.

سراج التواریخ جلد سوم – دوره سلطنت عبد ا لرحمن -1297 – 1319 – ق.

– سراج التواریخ جلد چهارم –سلطنت حبیب الله -1319 – 1337 –ق.

– تاریخ عصر اما نیه سلطنت امان الله خان -1298 -1307 –ش.

تذ کرالانقلاب- دوره حبیب الله کلکا نی-1307 – 1308 –ش.

از شش جلد سراج التواریخ تنها سه جلد آن چاپ شده وکم یا فت است وجلد های پنجم وششم بصورت قلمی درارشیف ملی

موجود است وجلد چهارم موجود است ولی پنهان نگه داشته شده است.

سراج التواریخ در واقع ام التواریخ دو قرن اخیرافغانستان است که همه مورخین از کا تب و تاریخ بزرگ او بهره میگیرند.

منابع

-یاد داشتها ی در با ره سر ز مین و ر جا ل هزاره جات اثر – حسین نا یل – بهار سا ل 1379 هجری – شمسی – چا پ ایران.

– ویبلاک انترنیتی آریائی در باره کاتب هزاره.

– افغانستان در مسیر تاریخ نویسنده مرحوم غبار.چاپ کابل سال 1346 –شمسی.

پست های از این دست

0 Comments