زندگینامه دانشمند برجسته حضرت آيه الله العظمي شيخ محمدآصف محسني

محمدآصف محسنی فرزند محمدمیرزا محسنی در یک خانواده مذهبی شب جمعه پنجم اردیبهشت سال ۱۳۱۴ شمسی (مطابق با ۲۲ محرم‏الحرام سال ۱۳۵۴ قمری برابر با ۲۶ آوریل ۱۹۳۶ میلادی) در ناحيه اول شهر قندهار به دنیا آمد. او آموزش ابتدایی را در زادگاه خود نزد پدر آغاز کرد؛ اما، در سال ۱۳۲۸ با پدرش به پاکستان رفت و در شهر کویته مرکز ایالت بلوچستان زبان اردو را آموخت.

در سال ۱۳۳۱ کارمند اتاقهای تجارت شهر قندهار شد اما از آنجا که علاقه شدید به تحصیل علوم دینی داشت، این شغل را رها کرد و به تحصیل مقدمات علوم دينی پرداخت. سپس به ولسوالی (شهرستان) جاغوری رفت و مدت هشت ماه در آنجا ادبیات و منطق را فرا گرفت.

در سال ۱۳۳۲ به نجف اشرف رفت و در مدت دو سال و نیم دروس سطوح را به‌پایان رساند. سپس به فراگيری دروس خارج فقه و اصول ادامه داد و نزد آیت‌الله العظمی سید محسن حکیم و آیت‌الله شیخ حسین حلّی و آیت‌الله سید عبدالاعلی سبزواری و آیت‌الله العظمی خوئی به شاگردی پرداخت.

آیت الله محسنی پس از دوازده سال تحصیل در نجف به افغانستان بازگشت و حسینیه بزرگ قندهار و مدرسه علمیه آن شهر را تأسیس کرد و در آن مدرسهٔ دينی با لقب “شیخ محمدآصف کندهاری” به تدریس علوم دینی اشتغال ورزيد.

دوران جهاد

به‌دنبال کودتای کمونیستی هفت ثور۱۳۵۷،آیت الله محسنی (در همان سال) افغانستان را ترک کرد و به حج رفت. پس از پايان مراسم حج، به سوریه سفر کرد و مدتی چند ماه در شهر دمشق به تدریس علوم حوزوی پرداخت.

او سپس به دعوت جمعی ازطلاب به ایران رفت و در فروردین سال ۱۳۵٨ شمسی با جمعی از روحانیون افغانستان مقیم حوزه علمیه قم، حزب “حرکت اسلامی افغانستان” را تشکیل داد. حزب حرکت اسلامی مجموعه‌ای از گروه‌های کوچکی چون: دفاع از محراب، ملت، تشیع، و قرآن و عترت و روحانیت مبارز، سازمان آزادی، ندای عدالت و… بود که رهبری آنها را آقای محسنی در دست گرفت و عملا به جهاد علیه نیروهای ارتش سرخ و حاکمیت طرفدار آن پیوست. اين حزب، در بُعد نظامی بیش از ۱۰۰ پایگاه نظامی در ۱۹ ولایت افغانستان ایجاد نموده و ده‌ها هزار نیروی مسلح را برعلیه قوای شـوروی سابق سـازماندهی و رهبری کرد.

حاکمیت مجاهدین

با سقوط رژیم دکتر نجیب‌الله و حاکمیت نخستین دولت مجاهدین در کابل، آيت‌الله محسنی، که رهبریت بسياری از شيعيان را در سراسر افغانستان به‌عهده داشت، منشی و سخنگوی شورای رهبری دولت اسلامی افغانستان شد و از اعضای مؤثر حکومت مجاهدين به شمار می‌آمد.وی پس از وقوع جنگ‌های داخلی بین گروه‌های مجاهدین، کابل را ترک کرد و چند سالی مقیم شهر اسلام‏آباد پاکستان شد.

او همواره مخالفت خود را با جنگ‌های داخلی افغانستان که میان گروه‌های مجاهدین در گرفت رسماً اعلام می‌کرد و تلاش‌هایی را هم به‌منظور آشتی دادن گروه‌های درگیر انجام داد

در سال ۱۳۷۶ شمسی از پاکستان به ایران رفت و در آنجا به تدریس خارج فقه، علم الرجال و علم کلام پرداخت .

پس از يازدهم سپتامبر

بعد از سقوط حکومت طالبان، به کابل بازگشت و تاکنون نیز در این شهر سکونت دارد. از مهم‌ترین اقدامات ایشان در اين دوره، شرکت در هر دو لويه‏جرگه، تدوین قانون اساسی انتخابات رياست جمهوری، رسمیت بخشيدن مذهب تشیع در قانون اساسی جديد افغانستان، تأسیس تلویزیون تمدن و ساخت حوزه علمیه خاتم‏النبیین در کابل است.

عقايد و عملکرد‌ها

در حال حاضر، آيت‌الله محسنی، مؤسس و رهبر پيشين حزب حرکت اسلامی افغانستان، از فعاليت‌های سياسی كناره گرفته است و هيچ سمتی در دولت ندارد و تنها به كار تعليم و تربيت مذهبی مشغول است.

آیت‌الله محسنی عمدتاً به دلیل موعظه‌ها و تاکیدش بر فراگیری دانش مدرن به‌وسیله زنان و مردان در میان روحانیون افغانستان شهرت دارد و از طرفدارن مهم سیاست عدم تمایزهای ذاتی میان مذهب تشیع و تسنن است. از اين رو، در گزارش بی‏بی‏سی از او به‌عنوان مبلغ اتحاد شیعه و سنی ياد شده است.

آیت الله محسنی در کتاب “تصویری از حکومت ‌اسلامی در افغانستان” سیستم حکومتی اسلامی را تشریح می‌کند. در این سیستم از رسمیت مذهب جعفری در قانون‌اساسی آینده سخن گفته شده است.

آيت‌الله محسنی حدود ١٠٠ كتاب نوشته است كه ٦۵ كتاب آن به چاپ رسيده است. به استناد بررسی همين آثار بود كه آكادمی علوم افغانستان، عنوان آكادميسين را برای ایشان اعطا كرد. عناوين برخی آثار شان اين‌ها هستند:

1- مسائل كابل جواب يكصد سوال دينی مذهبی اجتماعی و سياسی، چاپ دوم ١٣٧۵

2- تصويری از حكومت اسلامی در افغانستان، نشر حركت اسلامی افغانستان ١٣٧١

3- توحيد اسلامی و نظری بر وهابيت.

4- دين و زندگانی، كابل ١٣٨۵

5- تصويب قانون اساسی در لويه‏جرگه ‌١٣٨٢

6- فوايد دمشقيه، كابل ١٣٨۴

7- عقايد اسلام از نظر علم و فلسفه، چاپ چهارم، نشر انجمن فرهنگی حركت اسلامی افغانستان

8- فوايد دين در زندگانی، كابل چاپ دوم ١٣٨۵

9- گوناگون قصه‌های كوتاه و امروزه جلد ١و٢، ١٣٧٧

10- وظيفه علمای دينی ما، به ضميمه رساله روابط اجتماعی در اسلام، كابل ١٣٨١

11- نظم مفيد؛ نظر اصلاحی كوتاه بر حوزه‌های علمی ما درعصر حاضر و آينده، كابل ١٣٨١

12- همبستگی اسلامی و دشمنان آن، كابل، ١٣٧٢

13- توضيح المسايل طبی يا وظيفه شرعی داكتران و بيماران، ١٣٧۵

14- وظايف اعضای بدن، اسلام‏آباد، ١٣٧۴

15- عقايد و اخلاق و فقه

16- تقریب مذاهب از نظر تا عمل

آثار دیکر معظم له

١- قرآن يا سند اسلام
٢- متافزيك از نظر رئاليزم
٣- حل ٦٦ سوال دينی
۴- مسائل پاراچنار
۵- عقايد برای همه، اسلام‌آباد، ١٣٧٢
٦- روح از نظر علم و دين و علم روحی جديد علم التفسير
٧- تسنيم
٨- خود را بسازيم
٩- روش جديد اخلاق اسلام
١٠- اقتصاد معتدل
١١- دين و اقتصاد، (مذاهب و تفاهم)
١٢- شيعه و سنی چه فرقی دارند
١٣- سيری در صحاح
١۴- روابط انسان
١۵- حوادث شيعيان افغانستان
١٦- خاطرات زندگی
١٧- توضيح المسايل جنگی
١٨- دفاع و حركت
١٩- زن در شريعت اسلامی
٢٠- جهاد اسلامی
٢١- حاشيه مناسك
٢٢- شرح كتاب ديات
٢٣- فوايد رجاليه
٢۴- قرآن يا سند اسلام
٢۵- حجت
٢٦- دفاع و حركت
٢٧- اخلاق اسلامی
٢٨- نظريات
٢٩- ستاره اسلام
٣٠- گفتگوی دو رفيق
٣١- در پناه دين
٣٢- راه ترقی
٣٣- جوان و دوره جوانی
٣۴- توحيد نظری
٣۵- همبستگی اسلامی
٣٦- نظم مفيد
٣٧- تفسير سوره شمس
٣٨- مهدی موعود
٣٩- خداشناسی منهای دين
۴٠- روح از نظر دين و عقل و…
۴١- روش جديد اخلاق اسلامی
۴٢- مشرعه بحارالانوار
۴٣- جنگ‌ در تاريكی‌ (شيعه ‌و سنی ‌چه ‌فرقی دارند)
۴۴- وحدت اخوت
۴۵- مسايل لندن
۴٦- صراط الحق
۴٧- حوادث افغانستان

به زبان عربی:

١- حدود الشريعه (٣ جلد) مطبعة اميرالمؤمنين
٢- بحوث فی علم الرجال قم، ١٣٧٩
٣- القضاء‌ و الشهاده، مطبعه سيدالشهدا، ١٣٦٣
۴- الارض فی الفقه ١٣٧٧
۵- المعارف و العقايد
٦- صراط الحق
٧- عداله الصحابه / علم اخلاق
٨- معجم الاحاديث المعتبرة
٩- شرح كفاية الاصول
١٠- القضا و الشهادات
١١- الفقه و مسائل طبيعة
١٢- شرح كتاب الحركاه من العروة
١٣- شرح كتاب الصوم من العروة
١۴- الضمانات الفقهية و اسبابها، قم ١٣٨٢
١۵- تقرير دروس سيدنا الاستاد متفرقه
١٦- فوائد رجالية
١٧- القواعد علی الاصولية و الفقهية

كتاب‌های چاپ نشده:

١- مباحث علمی دينی
٢- عجايب و مطالب
٣- يادداشت‏های تاريخی و برداشت‏های تحليلی
۴- تعليقه بر كتاب حدود
۵- تعليقه بر مناسك حج
٦- تعليقه بر جامع الاحاديث
٧- هداية المؤمنين
٨- ديوان محسنی
٩- مواضع و ديدگاه‌ها
١٠- تلخيص مغز متفكر
نگاهی به كتاب حدود الشريعه، اثر آيت‌الله محمدآصف محسنی

مجموعه دو جلدی “حدود الشريعة” نوشته آيت‌الله «محمد آصف محسنی» به همت بوستان كتاب منتشر شده و در سال جاری به عنوان اثر برگزيده كتاب سال حوزه شناخته شده است.

كتاب «حدود الشريعة» احكام دينی را در دو قسم محرمات و واجبات با نظم الفبايی و در دو جلد سامان داده است. مؤلف در بيان احكام به آيات قرآن و احاديث معصومين استناد جسته آن‌ها را به طور خلاصه توضيح داده است.

اين اثر از استناد به رواياتی كه سند آن‌ها ضعيف است و دلالت‌شان وافی به مقصود نيست پرهيز كرده و اگر از اينگونه روايات به ندرت استفاده نموده، به ضعف آن نيز تصريح شده است.

آنچه كه خوردن آن حرام است در ذيل حرف «أ» در ماده «أكل» آمده است و اينگونه نيست كه هر يك از عناوينی كه خوردنشان حرام است در در محل خودشان آمده باشد. چيزهايی كه نوشيدنشان حرام است در ذيل حرف «ش» و مواردی كه فروششان حرام است در ذيل حرف«ب» آمده است.

مرجع نويسنده در مورد روايات، «وسايل الشيعة» شيخ حر عاملی است و از ذكر اصل مصادر همچون كتب اربعه و غيره خودداری شده است. همچنين در ارجاع به اين كتاب از ذكر شماره باب و روايت پرهيز و تنها به ذكر شماره مجلد و شماره صفحه بسنده شده است.

مجموعه دو جلدی حدود الشريعة نوشته آيت‌الله محمد آصف محسنی، عضو شورایعالی مجمع جهانی اهل‏بیت(ع) در 820 صفحه به همت بوستان كتاب منتشر شده و در سال جاری به عنوان اثر برگزيده يازدهمين همايش كتاب سال حوزه شناخته شده است.